Acte Préalable

Witraż Joanny d'Arc

Data dodania: 05 luty 2016

Autor: Rajmund Bakalarz (www.raymundus.pl)

Opinia: Z zamiarem opisywania moich wrażeń (bo trudno określić te teksty recenzjami) po wysłuchaniu płyt z tak zwaną muzyką poważną, nosiłem się od wielu lat. Chociaż pisałem dotychczas właściwie tylko o muzyce metalowej, to bynajmniej nigdy nie ograniczałem się do słuchania wyłącznie ciężkiej muzy. Od zawsze słucham bluesa, lekkiego jazzu, czy poezji śpiewanej. Ale też, odkąd tylko sięgam pamięcią, słuchałem muzyki określanej jako poważna lub klasyczna. Mam swoich ulubionych kompozytorów i wykonawców, których od lat podziwiam, których słucham, ale staram się też sięgać po rzeczy mi nieznane, odkrywać muzykę, której nie dane mi było wcześniej usłyszeć, poznawać kompozytorów, których nazwiska są mi zupełnie obce.

Dzięki nawiązaniu współpracy z cenioną przez mnie polską firmą Acte Préalable, mogę poznawać same nowości i to nowości polskie! Niezmordowany pan Jan A. Jarnicki wyszukuje nut z kompozycjami stworzonymi przez polskich (ale nie tylko polskich) kompozytorów, zachęca polskich wykonawców do ich nagrywania i wykonywania na koncertach. I ja mogę teraz cieszyć się z odkrywania nowych przestrzeni muzycznych, poznawania nowych kompozytorów, nowych form muzycznych.

A zacznę od napisania paru słów o płycie z muzyką spoza naszych granic, ale bardzo intrygującą, muzyką, która może przypaść do gustu zarówno wyrobionym miłośnikom kompozycji organowych, ale i tym, którzy dopiero zechcą poznać, jak pięknym instrumentem są organy.

Na album, zatytułowany “Witraż Joanny D’Arc” składa się kilka kompozycji. Płytę rozpoczynają “Fanfary” belgijskiego kompozytora N.J. Lemmensa (1823 – 1881). Już ta kompozycja pokazuje, jak piękna może być organowa muzyka, kojarzącą się zwykle z ciężkością, ospałością i … nudą (bardzo często zdarzało mi się słyszeć takie opinie). Ostatecznie z tworzeniem – z różnym zresztą skutkiem – podkładu pod pieśni w kościołach. “Fanfary” Lemmensa udowadniają, jak delikatna, zmysłowa, piękna może być muzyka grana na organach. Nie ma tu ciężkości, nie ma przytłaczania dźwiękiem, jest zwiewność i delikatność.

Drugi utwór może być znakomitym “podręcznikiem” do uczenia potencjalnych słuchaczy kontaktu z muzyką organową. To suita walońskiego kompozytora Edouarda Senny (1923-1980), zatytułowana “Witraż Joanny D’Arc”. Kompozycja wypełniona czytanymi tekstami, pochodzącymi z trzech źródeł: dramatu Fryderyka Schillera “Dziewica Orleańska”, Bernarda Shawa “Święta Joanna” oraz z procesu Joanny. To dzieło słowno – muzyczne, ukazujące w kilkudziesięciu zdaniach drogę życia Joanny od prostej pasterki do wojowniczki, od młodej dziewczyny do równie młodej, ale doświadczonej kobiety, spędzającej ostatnie chwile przed śmiercią w więzieniu. Lektorka, Zina Kerste czyta fragmenty życia bohaterki, opowiada historię Joanny jej własnymi słowami, przy czym każdy kolejny fragment jest przerywany odpowiednio dostosowanym do opowiadanej właśnie historii, fragmentem muzycznym. Zatem jest lirycznie i pięknie, gdy Joanna opisuje swą młodość, lekko patetycznie, gdy spotyka Matkę Boga, która zachęca ją, by stanęła w obronie ojczyzny, mocno, ostro, gdy Joanna walczy z wrogiem, podniośle, gdy wprowadza Karola VII na tron i wreszcie niezwykle wzruszająco, gdy szykuje się na niechybną śmierć.

Jestem pewien, że każdy człowiek, który tylko zechce się lekko otworzyć na muzykę, pokocha ten utwór. Jego lekkość, umiejętność przenoszenia warstwy tekstowej na warstwę muzyczną, oddawania nastrojów, tworzenia klimatu, który w pełni opisuje fragmenty życia świętej Joanny wręcz musi się podobać każdemu.

Trzecia na płycie “Fantazja c-moll” Abrahama van den KERCKHOVENA (zm. 1701), belgijskiego, związanego z Brukselą, kompozytora i organisty, to krótkie, trwające blisko trzy minuty dzieło, które nieodmiennie kojarzy się z twórczością Bacha – już bardziej techniczna, ale bynajmniej nie pozbawiona melodii i piękna.

Po “ostrzejszej” kompozycji, pani Julia Smykowska gra sześć fragmentów “Versus Imi Toni” tego samego kompozytora. To krótkie, delikatne, melodyjne, intrygujące, prawie barokowe kompozycje. Ale bez natłoku dźwięków, bez masy ozdobników, z cudnym basowym tłem (basso continuo) i lekko melancholijnymi melodiami. Jedynie ostatnia część jest potężniejsza, przywodząca na myśl patetyczne utwory kościelne. Ale też bynajmniej nie zabijająca ilością wygrywanych nut, nie wciskająca w ziemię nabrzmiałym do granic dźwiękiem.

Jeszcze inaczej, zarówno brzmieniowo, jak i po względem dynamiki i tempa zabrzmiało “Andante” włoskiego – z pochodzenia – kompozytora Josepha-Hectora FIOCCO (1703-1841), związanego z Brukselą, a później kościołem Notre Dame w Antwerpii. To też piękna, prosta, melancholijna, delikatna kompozycja, raz jeszcze udowadniająca, że organy – przytłaczające swoją wielkością – mogą wydać z siebie dźwięki, które są w stanie ukoić każdą delikatną duszyczkę.

Na zakończenie ponownie wracamy do “Witraża Joanny D’Arc”. Tym razem ta sama kompozycja zabrzmiała z tekstami w języku francuskim, czytanymi przez panią Elżbietę SMYKOWSKĄ. Zastanawiam się, czy nie lepiej byłoby wysłuchać najpierw tej wersji. Zwłaszcza, gdy nie znamy języka francuskiego. Bo polegając tylko i wyłącznie na wyobraźni, na elementach wiedzy historycznej, wsłuchując się w pracę głosu lektorki oraz samej muzyki, sami możemy stworzyć w naszych głowach historię Joanny. Bardzo ciekawe to doświadczenie, nieprzeciętne przeżycie.

Album został nagrany w kościele Św. Krzyża w Poznaniu (dźwięk dzwonów tego kościoła pojawia się we fragmencie suity) w 1996 roku. Partie organowe zagrała pani Julia SMYKOWSKA, w roli lektorów wystąpili: pani Zina KERSTE (wersja polskojęzyczna), Elżbieta SMYKOWSKA (wersja francuskojęzyczna) i pan Marian PYSZNIK (narrator).

Zachęcam gorąco do sięgnięcia po tę płytę. Ja na pewno będę do niej wracał jeszcze wiele razy. (22.01.2016)

Ocena:

[5 z 5 Gwiazdek!]